Islahçılar tarafından geliştirilen 2 binden fazla bitkisel ürünlerden 1684 çeşidinin Islahçı Hakları kapsamında aktif koruması devam ediyor. Koruması devam eden bitkiler arasında 935’i Tarla bitkileri, 424’ü Meyve, 276’sı Sebze ve 49’u süs bitkileri yer alıyor. Tarla bitkileri arasında en fazla başvuru yapılan ürünler ise Buğday, Domates, Şeftali ve Karanfil çiçeği oldu.
Islahçılar tarafından geliştirilen 2 binden fazla bitkisel ürünlerden 1684 çeşidinin Islahçı Hakları kapsamında aktif koruması devam ediyor. Koruması devam eden bitkiler arasında 935’i Tarla bitkileri, 424’ü Meyve, 276’sı Sebze ve 49’u süs bitkileri yer alıyor. Tarla bitkileri arasında en fazla başvuru yapılan ürünler ise Buğday, Domates, Şeftali ve Karanfil çiçeği oldu. Ülke genelinde 18 yıl önce yürürlüğe giren kanunla teminat altına alınan ıslahçı hakları ile bugüne kadar 2 binden fazla bitkisel ürün koruma altına alındı. Yeni bitki çeşitlerine ait ıslahçı haklarının korunmasına dair iş ve işlemler Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü tarafından halen yürütülüyor.
Uygulamalar 2004 yılında yürürlüğe giren 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun ile bağlı Yönetmelik ve Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği (UPOV) Sözleşmesi hükümleri esas alınarak yapılıyor. Ülkemizde koruma süresi tescil tarihinden geçerli olmak üzere patates, ağaç ve asmalarda 30 yıl, diğer bitki türlerinde ise 25 yıldır. Bir çeşidin koruma altına alınabilmesi için farklı, yeknesak ve durulmuş olması, ayrıca yenilik kriterlerini taşıması gerekiyor.
5042 sayılı kanunun yürürlüğe girmesini müteakiben ülkemiz 2007 yılında UPOV’a üye oldu. UPOV üyeliği ile birlikte ülkemizde bitki ıslahçı hakları uygulamaları UPOV Sözleşmesi ile tam uyumlu olarak yürütülmeye başlandı. Başvuru dosyaları ise Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğüne (BÜGEM) gönderiliyor. Genel Müdürlükçe alınan başvuru dosyaları BÜGEM’den bir, Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nden bir ve Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü’nden (TTSM) bir üye olmak üzere toplam üç kişiden oluşan Başvuru İnceleme Komisyonu tarafından değerlendirilerek karara bağlanıyor. Komisyon marifetiyle başvuru dosyasında sunulan belgelerin doğruluğu ve uygunluğu, başvuru konusu çeşidin yenilik vasfını taşıyıp taşımadığı, başvuru sahibinin başvuru yapmaya yetkili olup olmadığı gibi kriterler inceleniyor. Başvuru dosyasında herhangi bir eksiklik olması halinde bunun giderilmesi amacıyla başvuru sahibine yazılı bildirim yapılıyor. Başvurusu kabul edilen çeşitler ise Bitki Çeşitleri Bülteni’nde yayımlanıyor. Başvurusu kabul edilen çeşitler aynı zamanda teknik inceleme denemelerinin yapılması amacıyla TTSM’ye gönderiliyor. Teknik inceleme denemeleri ülkemizde yapılabildiği gibi CPVO ya da UPOV üyesi ülkelerin yetkili otoriteleri tarafından da yapılabiliyor.
18 YILDA ÜÇ BİNE YAKIN BAŞVURU
Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin 5042 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 2004 yılından itibaren günümüze kadar toplam 2990 başvuru alındı. Bu başvurulardan toplam 2187 adedi koruma altına alındı. Bu çeşitlerden hâlihazırda 1684 çeşidin aktif koruması ise devam ediyor. Başvuruların türlere göre sınıflandırmasına bakıldığında, ülkemiz tarımında geleneksel yeri ve ıslah faaliyetlerinin yoğunluğuna orantılı olarak tarla bitkileri grubunda buğday, sebze grubunda domates, meyve grubunda şeftali ve süs bitkileri grubunda ise karanfil en fazla başvuru yapılan türlerdir.
Koruması devam eden 1684 çeşidin 935’i tarla bitkileri, 424’ü meyve, 276’sı sebze, 49’u ise süs bitkileri grubunda yer alıyor. Oransal olarak en çok tescilli grup yüzde 55,52 ile tarla bitkileri. Bunu yüzde 25,18 ile meyve grubu, yüzde 16,39 ile sebze grubu ve yüzde 2,91 ile süs bitkileri grubu takip ediyor.
