Demir eksikliği, vücutta ihtiyaç duyulan demirin çeşitli nedenlerle karşılanamaması durumuna denir. Demirin vücutta çok önemli görevleri vardır. Alyuvar adı verilen kan hücrelerine kırmızı rengini veren hemoglobin demir içerir ve alyuvarlar oksijeni akciğerden alıp diğer dokulara ulaştırılmasında önemli görevlere sahiptir.
Demir eksikliği, vücutta ihtiyaç duyulan demirin çeşitli nedenlerle karşılanamaması durumuna denir. Demirin vücutta çok önemli görevleri vardır. Alyuvar adı verilen kan hücrelerine kırmızı rengini veren hemoglobin demir içerir ve alyuvarlar oksijeni akciğerden alıp diğer dokulara ulaştırılmasında önemli görevlere sahiptir. Kandaki demir oranı düşük olduğu zaman alyuvar üretimi azalır ve sonuç olarak hücre, doku ve organlara taşınan oksijen miktarında azalma meydana gelir. Demir eksikliği sonucunda demir eksikliği anemisi denilen kansızlık hastalığı ortaya çıkar. Demir, hücreler ve enzimlerdeki enerji santrallerinin bir parçası olarak da görev yapar ve vücut için büyük önem taşır.
Demir eksikliği belirtileri
Demir eksikliğini erken aşamada fark etmek zordur. Vücut bir süre boyunca demir eksikliğini kompanse ederek kansızlık belirtilerinin ortaya çıkmasını geciktirebilir. Ancak bu aşamada da bazı erken belirtiler görülür. Bunlar; Kırılgan saç ve tırnaklar, ciltte kuruluk, ağız köşelerinde çatlaklar, dilde yanma, ağız mukozasında hassasiyet.
Demir eksikliği tanısı nasıl konulur?
Demir eksikliği genellikle başka amaçlarla yapılan ya da rutin kan sayımı sırasında tespit edilir. Demir eksikliği durumunda, vücut önce demir depolarını boşaltır. Bu rezervler tamamen tükendiği zaman demir eksikliği anemisi ortaya çıkar. Bu sebeple demir eksikliğinin erken teşhisi için demir depolarının durumunu gösteren kan testlerinin yapılması gerekir. Demir eksikliğini düşündüren şikâyetleriniz varsa bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz. Doktorunuz yaşam ve besin alışkanlıklarınızı sorgulayacak ve aynı zamanda önceden var olan hastalıkları ve ilaçları içeren ayrıntılı bir tıbbi öykü incelemesi yapacaktır. Öte yandan, genç kadınlarla adet döneminin sıklığı, süresi ve ciddiyeti hakkında sorular sorar. Yaşlılara ise sindirim sistemi, idrar ve genital organlardan kanama olup olmadığını araştırır. Kansızlık nedeninin bilinmesi tedavinin başarılı olabilmesi için kilit noktayı oluşturur. Demir dengesi hakkında kesin bilgi ancak kan testleri ile mümkündür. Testlerle hemoglobin, hematokrit, eritrosit sayısı, transferin gibi çeşitli parametrelere bakılarak tanı konulmaya çalışılır.
Demir eksikliği neden olur?
Demir, vücut tarafından üretilemeyen ve bu yüzden diyetle yeterli ve düzenli miktarda alınması gereken bir mineraldir. Demir eksikliği genellikle vücutta artmış demir ihtiyacı, eksik demir alımı ya da vücuttan demir kaybı nedeniyle ortaya çıkar. Demir eksikliğinin en önemli nedeni demir içeren besinlerin yeterli düzeyde tüketilmemesidir. Gebelik, adet dönemi gibi durumlarda ise vücudun demir ihtiyacında artış görülür.
Demir eksikliğine ne iyi gelir?
Demir açısından zengin yiyecekleri tüketmek demir eksikliğine ne iyi gelir sorusuna yanıt olacaktır. Kırmızı et, karaciğer ve diğer sakatatlar, nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye, kuru fasulye gibi bakliyatlar; ıspanak, patates, kuru erik, çekirdeksiz üzüm, haşlanmış soya fasulyesi, kabak, yulaf, pekmez, bal gibi besinler demir yönünden zengindir. Bu besinler aynı zamanda demir eksikliğinin önlenmesi için de bol miktarda tüketilmelidir.
Demir eksikliği nasıl önlenir?
Demir eksikliğinin oluşumunu engellemek, beslenme alışkanlıklarında yapılabilecek bir takım değişikliklerle mümkündür. Bunun için; Demir bakımından zengin yiyecekler yemek, bu yiyecekleri demir emilimini kolaylaştıran yiyeceklerle birleştirmek. (C vitamini açısından zengin portakal suyu, limonata, lahana turşusu gibi yiyecek ve içecekler emilimi kolaylaştırır.) Demir emilimini azaltan yiyecek ve içecekleri tüketmekten kaçınmak demir eksikliğini önlemeye yardımcı olacaktır.
Demir eksikliği tedavisi nasıl yapılır?
Demir eksikliği anemisinin tedavisi kombine bir yaklaşım gerektirir. Öncelikle demir eksikliğinin hangi nedenden dolayı ortaya çıktığının tespit edilmesi önemlidir; çünkü tedavi nedene yönelik olarak planlanır. Demir eksikliğine neden olan sorunların ortadan kaldırılması tedavi sürecindeki en önemli adımdır. Eksiklik demirin gıda ile alımının çok düşük olmasına dayanıyorsa, etkilenen kişinin diyeti yeterli miktarda demir alacak şekilde ayarlanır. Kisinin demir açısından zengin kırmızı et, karaciğer, balık gibi gıdalar tüketmesi önerilir. Ayrıca hastaya yemeklerde çay, kahve gibi demir emilimini azaltan içeceklerden kaçınması önerilir. Diyetteki değişiklik yeterli değilse ve kansızlık varsa hastanın demir ilacı ile tedavisi gerekebilir. Fakat demir ilaçlarının doktor kontrolü dışında kullanımı tehlikelidir. Fazla demir vücuttan atılmadığı için özellikle pankreas, karaciğer, kalp gibi organlarda ve gözlerde birikerek hasara neden olabilir. Siz de kendinizde demir eksikliği olduğundan şüpheleniyorsanız, nedenlerini teşhis etmek ve tanıyı netleştirmek için bir sağlık kuruluşuna başvurabilir ya da aile doktorunuzdan tavsiye alabilirsiniz.
