Türkiye’de, ‘’Kabuğu Çıkmamış Pirinç’’ olarak adlandırılan çeltik üretimi, 1 milyon tona ulaştı. En fazla Çeltik, %70,2 oranıyla Marmara Bölgesi’nde üretildi. Edirne, %42,1’lik üretim oranıyla 28 il içerisinde ilk sırada yer alıyor.
Türkiye’de, ‘’Kabuğu Çıkmamış Pirinç’’ olarak adlandırılan çeltik üretimi, 1 milyon tona ulaştı. En fazla Çeltik, %70,2 oranıyla Marmara Bölgesi’nde üretildi. Edirne, %42,1’lik üretim oranıyla 28 il içerisinde ilk sırada yer alıyor. Türkiye’de, ‘’Kabuğu Çıkmamış Pirinç’’ olarak adlandırılan çeltik üretimi, 1 milyon tona ulaştı. En fazla Çeltik, %70,2 oranıyla Marmara Bölgesi’nde üretildi. Edirne, %42,1’lik üretim oranıyla 28 il içerisinde ilk sırada yer alıyor. Türkiye’de 28 ilde üretilen çeltik en fazla, üretimin yüzde 70,2’sini karşılayan Marmara Bölgesi’nde yapılıyor. Sofralarda tercih edilen ürünlerin başında gelen pirincin üretimi giderek artıyor. Bu artışta 2000 yılından sonra, başta Osmancık-97 çeşidi olmak üzere, yüksek verimli çeşitlerin kullanılması, yetiştirme tekniklerinin iyileştirilmesi, üretimde lazer kontrollü tesviye aleti gibi modern tarım alet ve ekipmanlarının kullanılmasının yanı sıra ekimden hasada kadar mekanizasyonun sağlanması önemli rol oynuyor. Türkiye’de 2002 yılında 60 bin hektar alanda çeltik ekimi yapılırken, bu alan 2021 yılında 129 bin 490 hektara çıktı. Aynı şekilde, 2002’de 360 bin ton olan çeltik üretimi, 2021 yılında 1 milyon tona (pirinç karşılığı 600 bin ton) yükseldi. Kişi başına yıllık ortalama pirinç tüketimi 10 kilogram civarında bulunuyor.
Ülkemizde en fazla çeltik üretimi, 2021 yılı itibarıyla yüzde 70,2 oranı ile Marmara Bölgesi’nde gerçekleştiriliyor. Bu bölgeyi yüzde 19,4 ile Karadeniz, yüzde 8,6 ile İç Anadolu Bölgeleri izliyor. Diğer bölgelerin üretimi ise yüzde 1,8 düzeyinde bulunuyor. Toplam 28 ilde yapılan çeltik üretiminde Edirne ilk sırayı alıyor. Bu ilde toplam üretimin yüzde 41,2’si gerçekleştiriliyor. Bu ilimizi Samsun (yüzde 15,3) ve Balıkesir (yüzde 13,7) izliyor. Çanakkale ( yüzde 9,8), Çorum ( yüzde 5,9), Sinop (yüzde 2,8), Çankırı (yüzde 2,2), Bursa (yüzde 1,9), Kırklareli (yüzde 1,7) ve Tekirdağ (yüzde 1,6) da üretim yapılan iller arasında yer alıyor.
VERİM ARTIRMA ÇALIŞMALARI
Tarım ve Orman Bakanlığı, çeltikte verim artırma çalışmalarına ağırlık veriyor. Osmancık-97 çeltik çeşidinin ıslahına 1982 yılında TAGEM’e bağlı Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsünde başlandı ve 1997 yılında tescil edildi. Osmancık-97 çeşidinin geliştirilmesi öncesi, dekara 500 kg olan ortalama çeltik verimi, Osmancık-97’nin üretimde yer almasından sonra 800 kg’ın üzerine çıkmıştı. 2011 yılı FAO verilerine göre 905 kg/da ile çeltik veriminde Türkiye ilk sırada yer aldı. Uluslararası Çeltik Araştırma Enstitüsü (IRRI) ile 2011 yılından bu yana yürütülen “Çeltik Yanıklık Hastalığına Tolerant Çeşit Geliştirme” projesi çerçevesinde, bugüne kadar, çeltik yanıklık hastalığına dirençli Aslı, Zeybek, Bereket, Hasat, Aliço, Yanmaz, TARI2020 olmak üzere 7 çeltik çeşidi geliştirilip tescil ettirildi. Ayrıca, çeltik yanıklık hastalığına toleranslı olan bu çeşitlere, çeltik verimini artırıcı genler de aktarıldı. Bu genler bitkilerin sap sağlamlığı, salkım boyu ve salkımda tane sayısını arttırarak, çeltik verimini yükseltti. 2020 yılında Türkiye genelinde 9 bin 975 ton sertifikalı çeltik tohumluk üretimi gerçekleştirildi. Çeltik tohumluğunun yüzde 50,1’i, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) bünyesindeki Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsüne ait çeşitlerden oluştu. Üretilen çeltik ürünleri sanayide yoğun olarak kullanılıyor. Türkiye genelinde 111 faal çeltik fabrikası faaliyette bulunuyor. En fazla çeltik fabrikası Edirne’de faaliyet gösteriyor. 39 fabrikanın bulunduğu Edirne’yi 22 fabrika ile Balıkesir, 16 fabrika ile Samsun ve 12 fabrika ile Mersin izliyor.
İZİNSİZ ÇELTİK EKİMİNE CEZA
Çeltik ekimi için Tarım ve Orman Bakanlığından ruhsat almak gerekiyor. 3039 sayılı Çeltik Ekim Kanunu’na göre bunun ürünün yetiştirilmesi izne tabi olup; çeltik ekimi yapmak isteyen üreticilere, tarım yapacağı arazinin tapu senedi, kira sözleşmesi (Köy muhtarlığınca onaylı) ve/veya Komisyon tarafından hazırlanan keşif raporuna (kişi beyanı esas alınarak) dayanarak ruhsat düzenleniyor. Çeltik ekimine izin verildiği takdirde üreticilerden “ruhsat ücreti” adı altında bir ücret alınıyor. 2021 yılı için ruhsat ücreti dekara ve bölgelere göre değişmekle birlikte 5-5,5 TL olarak uygulandı. İzinsiz çeltik eken veya arazisinde çeltik ekimine izin verilmeyen üreticilerden “kaçak ekim ücreti” altında bir ücret alınıyor. Bu ücret de 2021 yılı için genelde dekara 167 TL olarak uygulandı.
SİYAH PİRİNCE İLGİ ARTIYOR
Bu arada tüketicilerin siyah pirince ilgisi de giderek artıyor. Türkiye’de Edirne’de 120 dekar ve Samsun’da 60 dekar olmak üzere 180 dekar alanda siyah pirinç üretimi yapılıyor. Ülkemizde 2 adet tescilli siyah pirinç çeşidi bulunuyor. Ülkemizin ilk siyah pirinç çeşidi olan Siyah 1, Trakya Tarımsal araştırma Enstitüsü tarafından 2015 yılında tescil edildi. Bu çeşidin sertifikalı tohumluk üretimi bulunuyor. Ermes çeşidi ise Harman Tarım Tohumculuk adına 2016 yılında tescil edildi ancak sertifikalı tohumluk üretimi gerçekleşmedi. Genetik olarak kendine has aroması ve kokusu olan siyah pirinç, beyaz pirince göre daha yüksek antioksidan, B vitamini ve hazmedilebilir selüloz içeriyor. Yine çinko, demir, fosfor, kalsiyum ve magnezyum bakımından beyaz pirince göre daha yüksek içeriğe sahip.
COĞRAFİ İŞARETLİ PİRİNÇLER
Yerel ürünlerde ayrıcalık oluşturulmasında ve bu ürünlerin kırsal ekonomiye katkısının yükselmesinde önemli yer tutan ‘coğrafi işaretler’ pirinçte de ürünün değerini artırıyor. Türk Patent ve Marka Kurumundan Karacadağ pirinci, İpsala pirinci, Tosya pirinci, Bolu Kıbrıscık pirinci ve Konuralp pirinci için coğrafi işaret tescili alındı. Ayrıca İpsala pirinci için AB coğrafi işaret başvurusu yapıldı. Terme pirinci, Gönen pirinci, Biga inci pirinci ve Yusufeli pirinci için coğrafi işaret tescili başvurusu bulunuyor.
ÇELTİĞE VERİLEN DESTEKLER
“Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ” kapsamında, 2021 yılında çeltikte fark ödemesi desteği 10 krş/kg, yurt içi sertifikalı tohum kullanım desteği 16 TL/da, mazot desteği 68 TL/da, gübre desteği ise 8 TL/da olarak belirlendi. Organik tarım kapsamında üretimi yapılanan çeltik için destek miktarı bireysel ürün sertifikası için 40 TL/da, üretici grubu üretim sertifikası için ise 20 TL/da; İyi tarım uygulamaları destekleri çeltik üretiminde bireysel veya grup sertifikasyonu fark etmeksizin 10 TL/da olarak tespit edildi. Yurt içi sertifikalı tohumluk üretim desteği sertifikalı kademe 0,25 TL kg/da, orijinal temel/üst kademe 0,35 TL kg/da olarak belirlendi. 2022 yılı sertifikalı tohum kullanım desteği çeltik için 24 TL/da olarak uygulanıyor.
