Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2011 yılında başlattığı “Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Ülkesel Projesi” ile manda sayısı 11 yılda yüzde 119 oranında arttı.
Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2011 yılında başlattığı “Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Ülkesel Projesi” ile manda sayısı 11 yılda yüzde 119 oranında arttı. Proje kapsamında 18 ilde manda yetiştiricilerine 225 milyon 100 bin tl destekleme ödemesi yapıldı. Türkiye’de ilk defa mandaların verim kayıtlarının tutulduğu ‘manda yıldızı’ isimli proje takip programı oluşturuldu. Tarım ve Orman Bakanı Kirişci: “Anadolu mandasını geliştireceğiz”. Tarım ve Orman Bakanlığının uyguladığı destek ve projelerle manda sayısı son 11 yılda yüzde 119 oranında artarak 85 binden 185 bine yükseldi.
Bakanlığın bünyesindeki Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde 2011 yılında başlanan “Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Ülkesel Projesi” olumlu sonuçlar veriyor. Mandaların ıslahı ile mandacılıktan elde edilen gelirin artırılması, üstün damızlık manda boğası yetiştirilmesi, sürdürülebilir manda yetiştiriciliğinin sağlanması, yerli manda varlığının ve yetiştiriciliğinin canlandırılması amacıyla 2011 yılında 8 ilde 11 bin 300 baş manda ile başlatılan proje, manda sayısında ve süt veriminde önemli artışlara yol açtı.
İl sayısının 18’e çıkarıldığı proje halen 2 bin 706 işletmede yaklaşık 28 bin anaç manda ile devam ediyor. Proje gerekliliklerinin yerine getiren yetiştiricilere bugüne kadar toplamda 225 milyon 100 bin TL destekleme ödemesi yapıldı.Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Projesi kapsamında; 9 üniversiteden 11 öğretim üyesi, TAGEM’e bağlı enstitülerinden 7 araştırmacı olmak üzere toplam 18 proje lideri görev alıyor. Yine projeyle üniversite, manda yetiştirici birlikleri ve kamu iş birlikteliği sağlanıyor. Her projede görev almak üzere toplam 28 proje teknik elemanı istihdam ediliyor.
MANDA YILDIZI PROGRAMI
Proje kapsamında Türkiye’de ilk defa mandalardan bu büyüklükte verim kaydı alınarak ‘Manda Yıldızı’ adlı proje takip programı oluşturuldu. Böylece yetiştiricilerde kayıt tutma, ıslah ve seleksiyon konularında bilinç oluşturuldu. 2010 yılına kadar sayıları 85 bin başa kadar düşen Anadolu Mandası, 2011 yılında başlanan proje ve verilen destekler ile son 11 yılda yüzde 119’luk artışla 185 bin başa çıktı. Türkiye’de ilk defa, 2 baş manda boğasından gerekli testler yapıldıktan sonra sperma üretimi yapılmaya başlanarak yetiştiricilerin kullanımına sunuldu. Bu sayede 10 bin doz sperma üretildi. Akrabalı yetiştirmenin etkisini azaltmak ve kan tazelemek için iller arası damızlık boğa transferi gerçekleştirildi.
VERİMDE ARTIŞ
Proje uygulamaları sayesinde laktasyon süt verimi 2012 yılında 776 litreyken 2021 yılı sonu itibariyle 1.115 litreye yükseltildi. Malakların 1 yaş canlı ağırlığı 2012 yılında 150,9 kg’dan 2021 yılı sonu itibariyle 167,8 kg’a yükseltildi.
ANADOLU MANDASI ÜRÜNLERİ
Anadolu Mandası, sütünden elde edilen manda kaymağı, manda yoğurdu, mozarella peyniri gibi nitelikli ürünlerle dikkat çekiyor. Manda eti ise daha çok sucuk yapımında kullanılıyor. Ünlü Afyon sucuğunun lezzetinde, yapımında kullanılan manda etinin önemli bir katkısı bulunuyor.
MANDA SÜTÜNÜN ÖZELLİKLERİ
Mandalar, karotenin tamamını A vitaminine çevirdikleri için sütlerinin rengi, diğer sütlere oranla daha beyazdır, bu nedenle A vitamini içeriği oldukça yüksektir. Manda sütünün yağ oranı (% 7-8) inek sütüne (% 3-4) göre yaklaşık 2 kat fazla olmasına karşın, manda sütünün kolesterol değeri (%43 daha az), inek sütüne göre önemli ölçüde daha düşüktür.
Mineral madde içeriği açısından manda sütü inek sütünden daha üstün özelliktedir. Örneğin kalsiyum, demir ve fosfor içeriği inek sütüne göre daha fazladır. Ayrıca çeşitli biyo-koruyucu maddelerin (immunoglobulinler, laktoferrin vb.) manda sütünde daha fazla olması, özel diyetlerde ve sağlıklı gıda hazırlamada manda sütü inek sütüne göre daha üstün duruma getirmektedir. Ürünlere işlenme uygunluğu açısından manda sütü daha üstündür. Yağ oranının ve kuru maddesinin daha fazla olması tereyağı, yoğurt ve süttozu gibi ürünlerin üretiminde randımanı artırmaktadır.
KİRİŞCİ: ANADOLU MANDASINI GELİŞTİRECEĞİZ
Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişci, hayvancılığa büyük destek ve teşvikler verdiklerini belirtti. TAGEM koordinasyonunda sürdürülen Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Projesi’ne büyük önem verdiklerinin altını çizen Kirişci, 18 ilde uygulanan proje sayesinde hem manda sayısında hem de verimde önemli artışların sağlandığını dile getirdi. Kirişci, manda sayısının her geçen gün artmasından memnuniyet duyduklarını vurgulayarak, şu ifadeleri kullandı: “Bu sayının artmasındaki en büyük pay, uyguladığımız Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Projesi’dir. Projemiz ve desteklerimiz sayesinde manda sayısı dışında süt veriminde de önemli artışlar olmuştur. Biz üreticimizi desteklemeye devam edeceğiz. Manda sayımızı artırmayı sürdüreceğiz. Mandalar, ülkemizin milli varlığıdır. Anadolu mandalarımız korumaya ve geliştirmeye devam edeceğiz.”
Sektörde örnek bir üretim modeli olan Sözleşmeli Besicilik Projesi’ni, yerli ve millî üretim ilkesi ile hayata geçirdiklerini anımsatan Kirişci, çiftçinin ve üretenin daima yanında olduklarını sözlerine ekledi.
