19°
Cumhuriyet Halk Partisi CHP Erzincan İl Başkanı Ayhan Doğan 12 Eylül 1980 Darbesinin yıldönümünde darbeyi halkın iradesine yönelmiş bir ihlal türü olarak değerlendirdi.
Cumhuriyet Halk Partisi CHP Erzincan İl Başkanı Ayhan Doğan 12 Eylül 1980 Darbesinin yıldönümünde darbeyi halkın iradesine yönelmiş bir ihlal türü olarak değerlendirdi. CHP İl Başkanı Ayhan Doğan konuyla ilgili yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi; “12 Eylül 1980 Türkiye’nin anayasal ve yasal yapısına derin etkileri olan bir askeri darbedir. Çok fazla sayıda mevzuat üç yıl gibi kısa bir zaman diliminde değiştirilmiş, çok kısa bir zaman diliminde ekonomik, sosyal, siyasa, kültürel, hukuksal alanlarda büyük tahribatlar yaratan uygulamalar yapılmıştır. 12 Eylül bilânçosu çok ağırdır. Sıkıyönetim askeri mahkemelerindeki yargılamalar, 90 günlere varan gözaltı uygulamaları, gözaltı merkezlerindeki ve hapishanelerdeki sonu ölüm ve sakatlanmalarla biten işkenceler, 50 kişinin idam edilmesi, yasaklanan yayınlar, yakılan kitaplar, binlerce kamu görevlisinin 1402 sayılı sıkıyönetim kanununa dayalı olarak görevlerine son verilmiş olması, binlerce insanın ülkeyi terk etmek ve mülteci olarak yaşamak zorunda bırakılması bu ağır tahribatın ana başlıklarını oluşturmaktadır.
Türkiye 12 Eylül anayasasından 17 kez değişiklik yapılmasına rağmen kurtulamamıştır. Siyaset kurumu, 12 Eylülü aşan bir siyasi iradeyi ne yazık ki 12 Eylül ile yüzleşme ve hesaplaşma, genel yüzleşme sorununun bir parçasıdır. Türkiye’nin darbelerden ve darbeci zihniyetten kurtuluşu çok yönlü bir programın-geçmişle yüzleşme, geçiş dönemi adalet programlarının- uygulanmasıyla mümkündür.
Darbeyle yüzleşme, darbecilerin oluşturduğu düzenin hukuksal ve siyasal düzenin hukukun üstünlüğü ve demokrasi ilkelerine göre inşası ve işletilmesiyle mümkün olur. İnsan hakları ve özgürlüklerine saygı ile olur.
İki boyut öne çıkmaktadır. İlki insan hakları ihlalleri boyutudur. Diğeri anayasal ve yasal yapıya mevzuat boyutlu müdahale, yeniden inşa ve tahkim boyutudur. Araştırmalara göre 12 Eylül Askeri Darbesi’nin toplumsal ve siyasal bilançosu şöyledir: 1 milyon 683 bin kişi ‘fiş’lendi. 650 bin kişi gözaltına alındı. Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 7 bin kişi idam istemiyle yargılandı. 517 kişiye idam cezası verildi. 259 kişinin idam dosyası Yargıtay’ca onandı. 49 kişi idam edildi (50 olmalı. H.Ö) 71 bin kişi 141, 142 ve 163’den yargılandı. 98 bin 404 kişi ‘örgüt üyesi’ olmak suçundan yargılandı. 388 bin kişiye pasaport verilmedi. 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti. 300 kişi ‘kuşkulu bir şekilde’ öldü. 171 kişinin ‘işkenceden öldüğü belgelerle kanıtlandı. 14 kişi cezaevindeki uygulamaları protesto etmek için yaptıkları ‘açlık grevi’ sonucu yaşamını yitirdi. 30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı. 1402 sayılı yasa nedeni ile 3 bin 854 öğretmenin ve 120 öğretim görevlisinin işine son verildi. 1402 sayılı yasa nedeniyle 9 bin 400 kişi kamu görevinden atıldı ya da sürüldü. 47 yargıç görevden atıldı. 7 bin 233 devlet görevlisi bölgeleri dışına sürüldü. 937 film ‘sakıncalı’ bulunduğu için yasaklandı. 23 bin 667 derneğin faaliyeti durduruldu. İstanbul’da gazeteler toplam 300 gün yayımlanmadı. 13 büyük gazete için 303 dava açıldı. 31 gazeteci cezaevine konuldu. Gazeteciler hakkında toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi. Gazetecilere toplam 3 bin 715 yıl hapis cezası verildi. 300 gazeteci saldırıya uğradı. 3 gazeteci öldürüldü. 49 ton gazete, dergi ve kitap, sakıncalı olduğu için imha edildi. Bilançoyu, insan hakları kategorilerine göre tasnif ettiğimizde çok sayıda insan hakkının ihlal edildiğini görmekteyiz. Bunlardan bazıları, Yaşam hakkı, İşkence yasağı, Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, Adil yargılanma hakkı, Özel hayata saygı hakkı, İnanç özgürlüğü, İfade özgürlüğü, Örgütlenme özgürlüğü, Yurttaşlık hakkı, Çalışma hakkı, Seyahat özgürlüğü, Mülkiyet hakkı gibi hak ve özgürlükler olarak sayılabilir.
12 Eylül askeri darbesi döneminde yukarıdaki tablodan da anlaşılabileceği gibi ağır insan hakları ihlalleri yaşanmıştır. Darbenin kendisi zaten doğrudan halk iradesine, yurttaşın ülke yönetimine katılma hakkına ve iradesine yönelmiş bir ihlal türüdür.
CHP Halk partisi olarak hiç bir zaman Darbeden yana olmadık. Bundan sonra da olmayacağız. 12 Eylül Askeri Darbesi tarihimize kara bir leke olarak geçmiştir. Darbede hayatını kaybedenleri rahmetle anıyorum.”
