Ülkemizde hastanın öncelikle yararını gözeterek zarar görmemesini, özerkliğini ve hakça bir sağlık hizmeti alabilmesini hedefleyen hasta hakları 1998 yılından beri her yıl 26 Ekim’de ‘Hasta Hakları Günü’ olarak ele alınıyor.
Hasta hakları, esas olarak insan haklarının sağlık hizmetlerine uygulanmasını ifade ediyor. İnsanın vazgeçilemez ve devredilemez haklarını gözeterek, hasta ve sağlık çalışanlarının koruması gereken standartları ortaya koyuyor.
Hasta Hakları ilk kez 1981 yılında Lizbon’da yapılan 34. Dünya Tabipler Birliği Genel Kurulunda yayımlanan Lizbon Bildirgesi ile benimsendi. Ardından 47. Dünya Tabipler Birliği Kurultayında (Bali, Eylül 1995) değişikliğe uğrayıp, 171. Konsey Oturumunda (Şili, Ekim 2005) gözden geçirilip düzeltildi.
Lizbon Bildirgesi, uygulamaya yönelik, ahlaki ve yasal güçlüklerin var olabileceğini göz önüne almakla birlikte hekimin, her zaman için hem kendi vicdanına göre, hem de hastanın en çok yararına olacak şekilde davranmasını şart koşuyor. Aşağıda ana hatlarıyla belirtilen konular, bildirge kapsamında yer alıyor:
– Nitelikli tıbbi bakım hakkı
– Seçim yapma özgürlüğü
– Kendi kaderini belirleme hakkı
– Bilinci kapalı hasta
– Yasal ehliyeti olmayan hasta
– Hastanın isteğine karşın yapılan girişimler
– Bilgilendirilme hakkı
– Gizlilik hakkı
– Sağlık eğitimi hakkı
– Onuruna ve özel yaşamına saygı talep etme hakkı
– Dini destek alma hakkı
Türkiye’de ise 1998 yılında 26 Ekim ‘Hasta Hakları Günü’ olarak kabul edildi. 26 Ekim Hasta Hakları Gününde hasta hakları konusunda farkındalığın artırılması amaçlanıyor. Hasta hakları ile temel olarak hastaların kaliteli sağlık hizmeti alma ve sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi hedefleniyor. Bunun yanı sıra hastanın saygınlığının korunarak, teşhis ve tedavinin her aşamasında hastanın aktif katılımı sağlanması da amaçlanıyor.
Yönetmelikte hasta hakları 18 başlıkta ele alınıyor:
Sağlık hizmetlerinden adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde faydalanma.
Bilgi isteme.
Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme.
Personeli tanıma, seçme ve değiştirme.
Öncelik sırasının belirlenmesini isteme.
Tıbbi gereklere uygun teşhis, tedavi ve bakım.
Kayıtları inceleme ve kayıtların düzeltilmesini isteme.
Bilgi verilmemesini isteme.
Mahremiyete saygı gösterilmesi.
Rıza olmaksızın tıbbi ameliyeye tabi tutulmama.
Bilgilerin gizli tutulması.
Tedaviyi reddetme ve durdurma.
Tıbbi araştırmalarda rıza.
Güvenliğin sağlanması.
Dini vecibeleri yerine getirebilme ve dini hizmetlerden faydalanma.
İnsani değerlere saygı gösterilmesi ve ziyaret.
Refakatçi bulundurma.
Müracaat, şikâyet ve dava.
Bu kapsamda hastanelerde hastaların hak ve taleplerinin aynı zamanda tüm çalışanların hak ve talepleriyle uyumlu olduğu ve birbirini desteklediği Hasta Hakları Günü ile ilgili çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor.
