Uluslararası Multipl Skleroz (MS) Federasyonu ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından 30 Mayıs Dünya MS Günü olarak ilan edilmiştir. Bu tarihlerde tüm dünyada ve ülkemizde olduğu gibi ilimizde Türkiye MS Derneği Sakarya Şubesi ve Nöroloji MS Kliniği olarak çeşitli aktiviteler düzenlemekteyiz.
Multipl Skleroz (MS) Nedir?
Multipl Skleroz (MS), temelde genetik/ailevi bir eğilimin olduğu, çevre koşullarının ve diğer nedenlerin bu genetik üzerine eklenmesi ile hastanın kendi bağışıklık sisteminin hedef şaşırarak myelin kılıfına saldırması sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır.
Göz siniri, beyin ve omurilikteki sinir hücrelerinin lifleri etrafında uyarıyı hızlı iletmeyi sağlayan sinir kılıfı (miyelin) mevcuttur. Normalde bağışıklık sistemi vücudumuzu mikroplara karşı korur.
MS’ de yanlış çalışan bağışıklık sistemi hücreleri miyeline saldırır ve hasarlanmaya neden olur.
Bu hasarlanma sonucunda sinir hücreleri görevlerini doğru olarak yerine getiremez.
Etkilenen sinir hücrelerine göre; duyusal, görme, yürüme, konuşma ve denge gibi işlevlerde bozulmalar meydana gelir.
MS hastalığı ne kadar yaygındır, ülkemizde ve dünyada kaç hasta mevcuttur?
Dünyada yaklaşık 3 milyon MS hastası, Türkiye’de 60-70 bin MS hastası olduğu tahmin edilmektedir. Bu sayılardan daha fazlası ise hastalık şüphesi ile takip edilen bireylerden oluşmaktadır.
MS hastalığı kimlerde daha sık görülür?
MS genellikle 20-40 yaşlarında başlar ve kadınlarda daha sık görülür. 15 yaş altında ve 55 yaş üstünde başlaması nadirdir.
MS hastalığının nedeni nedir?
MS hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Temel neden vücudun bağışıklık sisteminin kendi hücrelerine saldırı yapmasıdır. Çevresel ve genetik faktörlerin birlikte etkin olduğu düşünülmektedir. Bunların arasında enfeksiyonlar (virüsler, özellikle EBV virüsü), kimyasallar, sigara kullanımı, güneş ışığına az maruziyet, D vitamini düşüklüğü sayılabilir.
MS hastalığının belirtileri nelerdir?
MS hastalığında etkilenen bölge veya bölgelere (beyin, omurilik ve göz siniri) göre belirtiler ortaya çıkar.
Bunların arasında kollarda bacaklarda güçsüzlük, görme kaybı- bulanık veya çift görme, duyu kaybı, hissizlik, baş dönmesi, idrarda sıkışıklık, idrar yapamama, tutamama sayılabilir. Bunların dışında yorgunluk, bilişsel bozukluklar, depresyon, anksiyete bozukluğu, uyku bozuklukları, cinsel işlev bozuklukları, yineleyici ağrı/duyu bozukluğu, kasılma-kramplar, huzursuz bacak sendromu görülebilir.
Hastaların çoğunda yorgunluk şikayeti olur ve özellikle sıcak havalarda yorgunluk belirginleşir. Ancak bu belirtilerin hiçbiri MS hastalığına özgü değildir, başka hastalıklarda da görülebilir.
MS tanısı nasıl konulur?
MS hastalığında tanı koydurucu özel bir test yoktur. Hastanın şikayeti, muayenesi, beyin ve omurilik MR’ında plakların olması, MS’e benzer hastalıkların olmadığının gösterilmesi ile tanı konulur. Beyin omurilik sıvısı (bel suyu) ve göz siniri ileti hızını değerlendiren VEP incelemesi de tanıda yardımcı olur.
MS hastalığının türleri var mıdır?
Hastalar bir atak geçirdiğini nasıl anlar?
MS hastalığı sınıflamasında farklı görüşler olmakla birlikte günümüzde hastaları şu şekilde sınıflandırabiliriz:
Radyolojik İzole sendrom:
MR bulguları MS hastalığı ile uyumlu olan ancak klinik bulguları olmayan bireyleri tanımlar.
Klinik İzole Sendrom:
İlk atağını geçiren ancak MS tanı kriterlerini karşılamayan bireyleri tanımlar.
MS tanı konulduktan sonra hastalar klinik ve MR aktivitesine göre ataklı/ataksız ve ilerleyici/ ilerleyici olmayan şeklinde alt sınıflamalarda incelenir.
En sık görülen tipi ilerleyici olmayan ataklı MS’dir (RRMS).
Burda ataklar (relaps) ve düzelme dönemleri (remisyon) ile seyreder.
MS hastalığında atak kavramı, 24 saatten uzun süren ateş ve enfeksiyonun eşlik etmediği MS belirtilerini ifade eder.
Birkaç gün veya hafta içinde tedavi ile veya tedavisiz tam veya kısmi düzelme olur.
Multipl Skleroz ne değildir?
MS hastalığı ile ilgili olarak yanlış bilinen bazı konuları düzeltmek önemlidir;
MS bulaşıcı bir hastalık değildir, aynı evi paylaşan aile bireylerine, aynı ortamda çalışan iş arkadaşlarına bulaşmaz.
Ailevi yatkınlık bazı bireylerde tanımlanmasına karşın sadece genetik geçişli bir hastalık değildir.
MS hastaların çocuk sahibi olmalarını engelleyen bir hastalık değildir. MS hastaları uygun tedavi yönetimi ve ilaç seçimi ile çocuk sahibi olabilirler.
Multipl Skleroz öldürücü bir hastalık değildir.
MS ruhsal bir hastalık değildir.
Multipl Skleroz tedavisi olmayan, çaresiz bir hastalık değildir. Gelişen yeni tedavi yöntemleri ile MS tedavi edilebilir bir hastalıktır.
Genel olarak yanlış bilinenin aksine MS’li kişilerin çoğunluğu olağan hayatlarına devam edip çalışabilirler.
MS hastalığının tedavisi mümkün müdür?
Multipl skleroz bilimsel çalışmalar ışığında giderek daha çok çözebildiğimiz, yeni ve etkin tedaviler ile tedavi seçeneklerinin arttığı, MS’li birey ve nöroloji/MS uzmanı arasında sıkı bir işbirliği gerektiren, sosyal, ailesel ve toplumsal desteğin önemli olduğu bir hastalıktır. Günümüzde dünyada 20’yi aşkın bağışıklık sistemi düzenleyici/baskılayıcı MS ilacı bulunmakta ve bunların önemli bir kısmı ülkemizde geri ödeme kapsamında bulunmaktadır.
MS hastalığı günümüzde %80-85 kontrol altına alınabilen bir hastalıktır.
MS hastaları nelere dikkat etmelidir?
Aile, eş, çocuklar, iş arkadaşları ve toplumsal sosyal destek MS hastalığında önemlidir. Hastanın sosyal desteği, fiziksel kapasitesi, işi, uğraşları, hobileri, günlük yaşam aktiviteleri ne kadar iyi olursa hastalık da daha iyi seyrediyor.
İlaçlar dışında aile bireylerinden gelen destek, hastanın iş hayatına devam etmesi ya da bir uğraşının olması önemlidir.
Hastanın beslenmesine dikkat edilmeli, balık ve deniz ürünleri, salata, sebze ve meyve tüketilmelidir.
D vitamini düzeyinin MS hastalığında önemli olduğunu, hastanın diyet dışında uygun zamanlarda güneşlenmesinin yararlı olacağını biliyoruz.
Ancak MS hastalığında, kaplıca, termal sular ve sauna gibi sıcak ortamlar hastalık belirtilerinde artışa yol açabileceği için önerilmemektedir.
Sigara kullanımın bırakılması hastalığın seyri üzerine ve tedaviye yanıt açısından önemlidir.
