4°
Erzincan Valiliği İlimiz Kemaliye İlçesinde hamarat ellerle üretilen Kemaliye Tokmaklarına yeni bir kapı araladı. Tokmak ustası Ali Demirci ürettiği tokmakların bir dede mirası olduğunu belirtiyor. Her çekiç vuruşunun bir gelecek vaadini simgelediği bu sanat ile demiri şekillendirirken sabır ve emekle dokunan bir tarih sayfası günümüze ışık tutuyor.
Erzincan Valiliği İlimiz Kemaliye İlçesinde hamarat ellerle üretilen Kemaliye Tokmaklarına yeni bir kapı araladı. Tokmak ustası Ali Demirci ürettiği tokmakların bir dede mirası olduğunu belirtiyor. Her çekiç vuruşunun bir gelecek vaadini simgelediği bu sanat ile demiri şekillendirirken sabır ve emekle dokunan bir tarih sayfası günümüze ışık tutuyor. Geleneksel Eğin Kapı Tokmağı Ustası Ali Demirci asırların hikâyesinin saklı olduğu bu sanatı şu şekilde ifade ediyor; “Dedelerimizin bizlere nasihati var; ‘Yaptığın işi zarar da etsen temizini yap, güzelini yap.’ O kulağımızda devamlı bir nasihat olarak kalıyor. İsmim Ali Demirci. 1979 doğumluyum. Bu meslek bizim baba mesleğimiz. Ben altıncı kuşağım demircilik mesleğinde. Bu işi zaten severek yapıyoruz. Sevmeden yapılacak bir iş değil zaten. Tamamen el işçiliği olarak yapıyoruz. Tamamen teknolojik şeylere inat. Sabır isteyen bir iş. 10 gün süren motifler var. Bazısı 2 gün sürüyor. Bazısı 3 gün sürüyor. Babamın zaten çocukluk hayaliydi bu kapı tokmakları. Her zaman bir hevesi vardı. 1996 yılında canlandırdık. Ölmüş bir meslekti. Şöyle Kemaliye’nin bir tarihine bakıyoruz; 120 yıldır yapılmayan bir işti. Gece yarılarına kadar modelini düzeltmek için uğraşıyordu. Öyle öyle bu seviyeye geldik.
Motiflerin anlamları var. Güneş motifi var. Bolluğu bereketi simgeliyor. Suyolları var. Yine bolluk bereketi simgeliyor. Kapıların üzerinde çiftli modeller var. Büyük tokmak çaldığı zaman erkek misafir geldiği anlaşılıyor. Daha tok bir ses çıkarıyor. Alttaki küçük tokmak çalındığı zaman daha ince bir ses çıkartıyor. Bayan misafir geldiği anlaşılıyor. Babamın zaten çocukluk hayaliydi bu kapı tokmakları. Her zaman bir hevesi vardı. Gözü açık gitmedi diyelim. Biz de işte yaşatabildiğimiz kadar, yürütebildiğimiz kadar yürüteceğiz.”
Kemaliye ilçesinde asırlardır yaşatılan ve Türklerin Şamanizm’e inandığı dönemdeki geleneklerden olan çeşitli motiflerle kapı süsleme ve demir kapı tokmağı üretimi geleneği, ilçedeki ustalarca yaşatılmaya devam ediyor. Şamanizm geleneğine göre, geçmişte hane halkını şeytana karşı koruduğu düşüncesiyle kapılara yapılan yılan figürü gibi süslemeleri kapı ve kapı tokmaklarına işleyen ustalar, Türklerin İslam’a geçişinin ardından uygulanan kapılara iki farklı tokmak takma geleneğini de yaşatmaya çalışıyor.
Osmanlı’dan günümüze kalan kapı tokmakları, Kemaliye de günümüze kadar yaşatılmaya devam ediyor. Erzincan’ın Kemaliye ilçesinde, evlerin kapılarına takılan tokmaklar sayesinde ev sahipleri, kapıyı çalan misafirlerini görmeden kadın ya da erkek olup olmadığını bu şekilde anlıyor.
Özellikle İslam geleneğinde ev halkının evlerine gelen misafirlerin cinsiyetine göre kıyafetlerine dikkat etmesini sağlamak amacıyla ustalarca yapılıp kapılara takılan iki farklı tokmak, eve gelen misafirin cinsiyeti konusunda ev sahibine bilgi veriyor. Ustalarca yapılıp kapılara takılan iki tokmaktan tok ses çıkartan biri eve gelen misafirin erkek, tiz ses çıkartan diğer tokmak ise kadın olduğu anlamına geliyor. İlçe sakinleri, geçmişte adeta görüntülü kapı sistemi olan bu yöntemi kullanmaya devam ediyor.
